Inspiracje

Tytułowe „przeciwdziałać” kojarzy mi się z siłą i walką. Czy z wypaleniem rzeczywiście trzeba walczyć? Jak je rozpoznać? Jak mu zaradzić? Zapraszam do poczytania i refleksji.

W jednym z komentarzy pod moim postem na LinkedIn w kontekście wypalenia zawodowego przeczytałam, że „czasem nie warto podtrzymywać starego ognia, lepiej pozwolić mu wypalić się do końca...” Jak to jest z tym ogniem?

Wypalenie ma ścisły związek z naszym zaangażowaniem. Im większy mieliśmy płomień zaangażowania, tym bardziej możemy odczuwać zespół wypalenia. Warto zadbać, by żar gasnącego płomienia nas nie poparzył, by mieć czas na refleksję i siłę na nowy, gorący płomień.

Każdy inaczej przechodzi przez etapy wypalenia i każdy potrzebuje czegoś innego. Najważniejsze, by to zauważyć, zrozumieć i zadbać o siebie po to, by nie doprowadzić do zaawansowanego stanu, w którym niezbędna będzie interwencja psychologa czy też psychiatry – od terapii po farmakoterapię włącznie. 

Czy mam się mniej angażować?

Im bardziej jesteśmy przekonani do działania, im bardziej to działanie nas uskrzydla, sprawia nam satysfakcję, tym bardziej angażujemy się. Tym samym, im bardziej to przekonanie i satysfakcja gasną, zaczynamy tracić zapał. Lecz czy chodzi tylko o utratę zapału? Czy utrata zapału to oznaka wypalenia? Nie musi być, ale może, wszystko zależy, ile to czasu trwa.

Oczywiście są osoby, które najbardziej angażują się na starcie, bo zapala ich wszystko, co jest nowe, a potem szybko się nudzą, np. przez procedury, przesuwanie startu projektu w czasie, torpedowanie nowych pomysłów, wstrzymanie środków na realizację projektu czy też na wypłatę wynagrodzeń.

Jeśli angażujemy się całym sobą, to dysponujemy energią, jesteśmy skuteczni w działaniu, otwarci na współpracę i zapalamy innych do działania. Znasz ten stan?

Jeśli wypalamy się, doświadczamy przeciwieństwa zaangażowania, czyli czujemy notoryczne zmęczenie, nie mamy ochoty na kontakty międzyludzkie a wręcz możemy być nieprzyjemni w obyciu i zaczynać tracić wiarę we własne możliwości.

Kiedy obserwujemy u siebie czy też innych osób spadek zaangażowania, warto porozmawiać, by sprawdzić, co stoi za obserwowaną zmianą, zadając otwarte pytania i skupiając się na faktach a nie na ocenie stopnia zaangażowania i zachowania, np.:

Co jest przyczyną, że nie zgłosiłeś się do projektu X?
Co się wydarzyło, że nikogo nie zaprosiłaś do projektu Y?
Czego potrzebujesz, by zakończyć projekt Z w terminie?
Co sprawia, że pracujesz po godzinach?

Im lepszą mamy zbudowaną relację, tym bardziej warto nazwać wprost zmianę, jaką zauważamy w drugim człowieku, skupiając się na tym, co ja widzę (słyszę) a nie na tym, jaki ktoś jest (co robi), np.:

Ostatnio rzadziej widzę uśmiech na twojej twarzy a częściej powagę i zamyślenie. Jesteś dla mnie ważny. Co mogę dla Ciebie zrobić? Co ty sam możesz dla siebie zrobić? Pamiętaj, zawsze możesz na mnie liczyć. Porozmawiajmy.

Powyższe to tylko przykłady, w jaki sposób można ze sobą rozmawiać bez atakowania i oceniania, po ludzku, dbając o siebie nawzajem.

 Czym jest wypalenie?

Wypalenie to reakcja naszego organizmu na czynniki zewnętrzne, które powodują, że coraz bardziej jesteśmy zestresowani i żyjemy w emocjonalnym napięciu. Mogą to być m.in.: przeciążenie obowiązkami, brak wsparcia, docenienia, decyzyjności, niemożność w pełni wykorzystania swoich predyspozycji zawodowych bądź ich niedopasowanie do pełnionych funkcji czy też awansu zawodowego, pogarszające się warunki pracy czy też życia osobistego i związana z tym np. utrata poczucia bezpieczeństwa.

Na sesjach indywidualnych najczęstszą przyczyną wypalania się, odkrywaną przez moich klientów, było nadmierne zaangażowanie przy jednoczesnym odczuciu, że nie dostaję tyle w zamian, ile daję od siebie. Przy stale rosnących oczekiwaniach i poczuciu niedocenienia rozziew między tym, co daję a tym, co dostaję, staje się coraz większy. Jeśli taką sytuację pozostawimy samą sobie, brak zaangażowania może się tylko nasilać, powodując coraz większe wypalanie się.

Pracując z zespołami w ramach np. warsztatu budowania efektywnego zespołu, rozziew, o którym mowa powyżej, pojawiał się w odczuciach zarówno członków zespołu jak i jego lidera. To doskonały moment na dyskusję o faktach, które mają wpływ na takie odczucia. To też zaproszenie do wypracowania Partnerstwa Zespołu i Karty Zespołu po to, aby zwiększyć morale i efektywność wszystkich jego członków i tym samym przeciwdziałać wypalaniu się.

Skąd się wzięło pojęcie „wypalenie zawodowe”?

Syndrom wypalenia zawodowego (burnout) został równolegle wprowadzony na rynek amerykański w latach siedemdziesiątych przez psychiatrę Herberta Freudenbergera, który prowadził badania wśród młodocianych narkomanów oraz przez psycholog społeczną Christinę Maslach, która przez wiele lat prowadziła obszerne badania wśród ludzi pracujących w stresujących zawodach.

Maslach twierdziła, że wypalenie zawodowe nie jest reakcją na stres przez osoby wrażliwe. Występowanie syndromu wypalenia jest zależne od czynników zawodowych, osobistych, demograficznych jak i metod radzenia sobie ze stresem. Wnikliwe analizy statystyczne pozwoliły na wyodrębnienie trzech wymiarów wypalenia i stworzenie definicji, która jest mi najbliższa, tj.

Wypalenie zawodowe to syndrom emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji zawodowej i braku satysfakcji z wykonywanej pracy, które dotyczyć może osób wykonujących zawody polegające na kontaktach z innymi ludźmi. Jest efektem nasilającego się stresu, który pojawia się w kontekście relacji społecznych i wpływa zarówno na sposób widzenia ludzi jak i siebie samego.

 Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?

Istnieje cienka granica pomiędzy spadkiem zaangażowania a wypaleniem, choć jedno z drugim ma ścisły związek. Według Christiny Maslach zaangażowanie i wypalenie to są dwa skrajne bieguny, co obrazuje poniższy graf (opracowanie własne). 

Wielowymiarowy Model Wypalenia Zawodowego, opracowanych przez Maslach zakłada trzy wymiary wypalenia: wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja oraz obniżenie samooceny i zadowolenia z osiągnięć. Dla zobrazowania problemu podałam przykłady zarówno objawów jak i źródeł, które mogą te obawy wywoływać bądź nasilać.

 I. Wyczerpanie emocjonalne:

• Przykładowe objawy: negatywne myśli, trudności w koncentracji, poczucie nadmiernego zmęczenia, osłabienia, osamotnienia, obniżony nastrój, brak radości, poczucie braku sensu; pojawia się drażliwość, impulsywne reakcje
• Przykładowe źródła objawów: przyrost obowiązków, wzrost oczekiwań, brak docenienia, zaufania, brak wpływu, decyzyjności, nadmierna kontrola, brak urlopu i odpoczynku, brak odpowiedniej gratyfikacji, konflikty

II. Depersonalizacja:

• Przykładowe objawy: cynizm, bezduszność, dystansowanie się i bezosobowe podejście do ludzi, niska wrażliwość, obniżenie produktywności, efektywności i morale, ucieczka (sport, gry, filmy, używki itp.)
• Przykładowe źródła objawów: nadmierne wyczerpanie emocjonalne, oceny i uwagi odbierane jako atak, coraz częstsze konflikty, rozpad zespołu, rodziny, niesprawiedliwa ocena, rozbieżne wartości (np. konieczność działania na rzecz firmy ze szkodą dla innych)

III. Obniżenie samooceny i zadowolenia z osiągnięć zarówno w życiu zawodowym i prywatnym:

• Przykładowe objawy: poczucie straty czasu na działania, niska samoocena, nieefektywność, poczucie braku wystarczających kompetencji, brak wiary we własną skuteczność
• Przykładowe źródła objawów: odsuwanie od projektów, niezapraszanie do współpracy, brak zainteresowania, brak wsparcia, notoryczne ocenianie zachowania i jakości pracy, przeciążanie zwiększającymi się oczekiwaniami i obowiązkami, brak szacunku i uznania

Jestem wypalona/y, i co dalej?

Przede wszystkim należy zrobić wszystko, by przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu i reagować na początkowe jego objawy. Pisząc „reagować” mam na myśli nie tylko osobę, która doświadcza wypalenia. Ważna jest reakcja i wsparcie zarówno bliskich jak i współpracowników. Tak, jak pisałam w części o zaangażowaniu, warto być uważnym i rozmawiać. Bez oceniania.

Dając sygnał: widzę cię, słyszę cię, jesteś dla mnie ważny.

Zwracając uwagę na fakty: co widzę, że się zmieniło, co słyszę od ciebie, jak ty to widzisz, co może być przyczyną, jak chcesz, żeby było?

Pytając: co mogę zrobić dla ciebie w tym temacie?

Oczywiście nie ma schematu takiej rozmowy. Powyższe, to tylko przykłady a ich skuteczność jest zależna od wielu czynników zawodowych, osobistych, demograficznych, stopnia wypalenia, z jakim mamy do czynienia i relacji, jaką mamy zbudowaną z rozmówcą.

Wsparcie w początkowej fazie wypalenia?

O ile jest to etap początkowy, możemy korzystać ze wsparcia trenera, mentora czy też coacha. Im bardziej zaawansowane symptomy i pogłębiające się następstwa, warto skonsultować problem z psychologiem bądź psychiatrą.

Każdy może inaczej doświadczać wypalenia zawodowego. Po raz kolejny podkreślę, że ważne, abyśmy byli uważni na siebie nawzajem, zarówno w domu jak i w pracy pamiętając, że wypalenie pozostawione same sobie może prowadzić do depresji, myśli samobójczych z próbami samobójczymi włącznie.

Jeśli czujesz, ze tracisz zapał, mniej się angażujesz, mamy przygotowane gotowe programy online Od wypalenia do spełnienia na platformie szkoleniowej Akademia Ars Futura, dedykowane początkowej fazie wypalenia zawodowego i osobistego.

Podczas sesji zapraszam naszych klientów do przyjrzenia się sytuacji zawodowej bądź osobistej pod kątem:

• poczucia Sensu
• Energii własnego zaangażowania
• Relacji, jaką zbudowaliśmy
• Celu, który jest ważny
• Emocji jakie towarzyszą

według autorskiego modelu SERCE™. Jest to czas dla siebie, by zatrzymać się, podsumować gdzie jestem, jak jest a jak chcę, żeby było i określić, co jest potrzebne (bądź co jest niepotrzebne) aby zmienić stan obecny, aby się na nowo zapalić na drodze do spełnienia i być w tym spójnym z samym sobą.

Realizujemy równeż Szybkie konsultacje zawodowe i osobiste, by pomóc w określeniu np. formy wsparcia.

Zapraszam do kontaktu!

Małgorzata Omilian - Professional Certified Coach (PCC ICF), trenerka FRIS®, konsultantka MindSonar®, autorka idei i modelu SERCE™ w biznesie, trenerka kompetencji przywódczych, zespołowych i zawodowych, praktyk zarządzania sprzedażą.